Kapitan X. Tom 108

Poeta, tłumacz i eseista przygotował nowy tom poetycki, zatytułowany Kapitan X. Nie jest to jedynie zbiór wierszy ale – jak to to było również w przypadku poprzednich tomów – przemyślany i starannie skomponowany cykl poetycki, którego dominantę stanowi imaginacyjna podróż w przestrzeń kosmiczną, wywiedziona z tradycji książek i filmów science fiction.

Niezwykła podróż szlakiem wyobraźni staje się powodem do rozważań na temat makrokosmosu – przestrzeni Wszechświata i mikrokosmosu – ludzkiego wnętrza. Sugestywny rytm wprowadza odbiorcę w swego rodzaju trans, pozwalający współuczestniczyć w przeżyciach podmiotu. Jednak za sprawą bohatera tomu, czy też persony – tytułowego anonimowego kapitana, czytelnik zdobywa niezbędny dystans i może docenić wycieniowaną ironię autora. Wyobraźnia poetycka Tomasza Różyckiego, która dochodzi do głosu w tomie Kapitan X scala w jedną, konsekwentną całość sprzeczności: przywiązanie do miejsca i pragnienie wędrówki, dzieciństwo i dojrzałość, marzenie i rzeczywistość.
To już trzecia – po Literach i Wierszach wybranych książka Tomasza Różyckiego publikowana w Wydawnictwie a5.
Podróż w kosmos:
„Podróżowanie w kosmos się zaczyna
zwyczajnie: rankiem znajdujesz w gazecie
wiadomość, że prezydent w nocy wreszcie
podpisał prawo i że już za chwilę
rozpocznie się dla ciebie odliczanie:
najpierw kilka donosów, dwa wezwania
w celu złożenia wyjaśnień, rutyna.
Potem kolejne, do zwolnienia z pracy.
Podwyżka opłat i nieznani sprawcy
niszczą samochód, mażą drzwi. Ta mina
sąsiada, gdy przyjdą. Nawet nie zdążysz
powiedzieć dzieciom, że to podróż w kosmos”.
Twórczość poetycka Tomasza Różyckiego rozwija się nieprzerwanie od ponad dwudziestu lat, przy czym autor Kolonii ma na swoim koncie nie tylko szereg tomów poetyckich, wiele znaczących nagród i wyróżnień, w tym także Nagrodę Kościelskich, ale także liczne tłumaczenia swoich dzieł na języki obce, między innymi wysoko oceniane przekłady na język angielski, autorstwa Bena Johnstona i Miry Rosenthal.
Twórczość Różyckiego cechuje niepowtarzalny, rozpoznawalny idiom poetycki, dostrzeżony przez krytyków i badaczy poezji. Warto podkreślić również kreacyjną siłę języka autora Dwunastu stacji, a także związki tej twórczości z tradycją poezji polskiej i światowej. Fantasmagoryczny, oniryczny charakter wyobraźni Różyckiego, pozwala mu łączyć to, co na jawie rozdzielone – przeszłość i teraźniejszość, pamięć o zmarłych i tęsknotę za tym, co dopiero nadejdzie.
Poezja Różyckiego nie trafi do przekonania tym, którzy z rezerwą podchodzą do staroświeckiej szkoły metafory czy alergicznie reagują na każdy przejaw estetyzacji. W nowym tomie wypracowany dawniej język nie przechodzi większych przeobrażeń. W dalszym ciągu estetyzująca funkcja metafor jest głównym znakiem rozpoznawczym poety, który nie pozostając autorem szczególnie skomplikowanych tekstów (przynajmniej z pozoru), pokazuje, że w liryce chodzi przede wszystkim o artykulację intensywności, którą określiłbym mianem egzystencjalnej. Istnieje wiele powodów, które pozwalają sądzić, że w tym rejestrze polszczyzny Tomasz Różycki pozostaje poetą niezastąpionym – Marek Olszewski, Odra.
Ale poezja Tomasza Różyckiego jednoznacznym deklaracjom się wymyka, czasem pod­szyta jest ironią. Ta poezja raczej podąża i szuka, niż trwa i wie. Szuka także w budowaniu dialogu. Znajdziemy tu wiele utworów, w których podmiot zwraca się do „jakiejś" dru­giej osoby, wobec niej prowadzi narrację. Mimo wszystko jednak sprawy pomiędzy nim a światem regulowane są w pojedynkę – Jakub Beczek, Nowe Książki.